Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, diğer deyişle hagb nedir? Bu kurum ile amaçlanan, hakkında bu yönde karar verilen sanığın, cezası infaz edilmeksizin ıslah olmasıdır. Ayrıca sanık hükümlü statüsü içinde değerlendirilmeyerek, sanığa adeta bir şans verilmektedir. Yine hapis cezasının hükümlü üzerindeki olumsuz etkileri engellenmekte ve hükümlü iş ve aile çevresinden koparılmamaktadır.
HAGB NEDİR?
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, niteliği itibariyle bir maddi ceza hukuku kurumudur. Zira söz konusu kurum, Devletin cezalandırma yetkisinin kullanılmasına ilişkindir. Yargıtay ise, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasını karma bir kurum olarak değerlendirmektedir. Ayrıca Yargıtay, konuya ilişkin ilk yasal düzenlemenin lehe olduğu gerekçesiyle kesinleşmiş, infaz edilmekte ve hatta hukuki yararı bulunmak kaydıyla infaz edilmiş olan hükümlere de uygulanması gerektiğine karar vermiştir.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması için, öncelikle uygulanması mümkün olan ve bütün unsurlarıyla tam olan bir hükmün kurulması gereklidir. Yani burada ilki mahkûmiyet; ikincisiyse söz konusu mahkûmiyet kararının açıklanmasının geri bırakılması şeklinde iki karar verilmektedir. Bir anlamda mahkûmiyet hükmünün askıya alınması söz konusudur.
HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASININ KOŞULLARI
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. maddesi uyarınca hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilmesi için sanığa yüklenen suçtan dolayı yapılan yargılama sonunda hükmolunan cezanın, iki yıl veya daha az süreli hapis veya adlî para cezası olması; sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış bulunması, mahkemece, sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışları göz önünde bulundurularak yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varılması, suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi, gereklidir. Manevi zarar, uğranılan zarar kavramı içinde değerlendirilmemelidir.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin koşulların gerçekleşip gerçekleşmediği hususunun mahkeme tarafından hiçbir isteme bağlı tutulmaksızın re’sen araştırılması gereklidir. Uygulanmadığı takdirde niye uygulanmadığı gerekçeli kararda ayrıntılı olarak yazılmalıdır.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına yani hagb kararı verilebilmesi için sanığın bunu kabul etmesi gereklidir. Sanığın kabul etmemesi halinde, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez. Sanığın zararı gidermesi, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasını kabul ettiği şeklinde yorumlanmamalı; kabulün açık bir şekilde olması aranmalıdır. Uzlaşamaya tabi olan suçlarda ilk işlem olarak hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmemelidir. Geri bırakma süresince zaman aşımı işlemez.
Açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilen hükümde, mahkûm olunan hapis cezası ertelenemeyeceği gibi kısa süreli olması halinde de seçenek yaptırımlara çevrilemez.
HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI KARARINA KARŞI KANUN YOLU
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı bir hüküm olmadığından, bu kararla ilgili olarak istinaf ya da temyiz kanun yollarına değil, itiraza başvurmak mümkündür.
HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI KARARININ SONUÇLARI
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, hagb kararı verildiğinde bu karar, bunlara özgü bir sisteme kaydedilir ve bu kayıtlar, yalnızca bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından talep edilmesi halinde, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. Maddesinde öngörülen amaç kapsamında kullanılabilir.
Sanık hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının verilmesi halinde sanık, beş yıl süreyle denetim süresine tabi tutulur. Ancak bu süre çocuklar bakımından 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu m. 23 gereğince üç yıldır. Denetim süresi içinde, sanık kasıtlı bir suç işlerse, işlediği bu suç nedeniyle bir daha hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez.
Sanık denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlemez ve denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere uygun davranırsa, açıklanması geri bırakılan hüküm ortadan kaldırılarak, davanın düşmesi kararı verilir. Düşme kararı bir hüküm çeşidi olduğundan, bu karara karşı istinafa başvurulabilir.
