KARŞILIKSIZ ÇEK NEDİR?
Karşılıksız çek, bankadaki hesapta para olmadan düzenlenen çek anlamına gelir. Bu çekin bankalar nezdinde bir karşılığı yoktur. Bu nedenle hamili tarafından tahsil edilemez.
Türk hukukunda karşılıksız çek keşide etme suçu şikayete bağlıdır. Yeni Çek Kanunu bu ilkeyi muhafaza etmiş ve karşılıksız çek keşide etme suçundan dolayı kovuşturma yapılmasını hamilin şikayetine bağlamıştır.
ŞİKAYE HAKKININ HUKUKİ NİTELİĞİ
Şikâyet hakkı aynı zamanda kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardandır. Bu nedenle şikâyet hakkını kullanan kişinin temyiz kudretine sahip olması yeterlidir. Dolayısıyla mümeyyiz küçükler ile kısıtlılar da şikâyet hakkını kullanılabilir. Şikâyet hakkı kişiye sıkı sıkıya bağlı olduğu için başkasına devri de mümkün değildir.
KİMLER ŞİKÂYET HAKKINI KULLANABİLİR?
Yeni Çek Kanununun getirdiği yeniliklerden biri de karşılıksız çek keşide etme suçunda şikâyet hakkını, sadece çekin hamiline tanımasıdır. Buna göre karşılıksız çekten dolayı zarar görmüş olsa dahi cirantanın, avalistin ve muhatabın kural olarak şikayet hakkı yoktur.
Ancak çekin karşılıksız çıkması durumunda karşılıksızlığı tespit ettiren hamil, şikâyet hakkını kullanmaksızın, müracaat borçlularından birine, alacağı temliki hükümlerine tabi bir ciro ile çeki devrederse, devir alan ciranta veya avalist de hamil sıfatına sahip olacağı için, şikâyet hakkını kullanabilmelidir.
ŞİKAYET SÜRESİ
Çek Kanununda şikâyetten söz edilmesine rağmen bunun süresiyle ilgili herhangi bir hüküm getirilmemiştir. Bu sebeple 5941 sayılı Kanunun maddesinde yer alan, “Bu Kanunda hüküm bulunmayan hallerde genel hükümler uygulanır” hükmü gereği ve TCK’nın genel hükümlerinin, diğer kanunlardaki ceza hükümleri bakımından da geçerli olmasından dolayı şikayet süresi, TCK’nın 73. maddesi dikkate alınarak belirlenecektir. Buna göre soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olan suç hakkında yetkili kimse altı ay içinde şikayette bulunmadığı takdirde soruşturma ve kovuşturma yapılamaz.
Şikâyet hakkına ilişkin altı aylık süre hak düşürücü niteliktedir. Şikâyet hakkını süresi içinde kullanmayan çek hamili, bu hakkını artık kullanamaz. Süresi geçtikten sonra yapılan şikâyet de herhangi bir netice vermez.
ŞİKAYET SÜRESİNİN BAŞLANGICI NE ZAMANDIR?
Karşılıksız çek keşide etme suçu, üzerindeki keşide tarihi dikkate alınarak belirlenen ibraz süresi içinde ibraz edilmesine rağmen çek karşılığının muhataptaki hesapta bulundurulmaması ile tamamlanır ve hamil de o anda fiili ve faili öğrenmiş olur. Dolayısıyla şikayet süresinin, çekle ilgili olarak “karşılıksızdır” işleminin yapıldığı andan itibaren işlemeye başlayacağını kabul etmek gerekir.
