Milli Savunma Bakanlığı ve İç İşleri Bakanlığı bünyesinde görev yapan pek çok uzman erbaş idare tarafından sözleşmelerinin süresinden önce feshedilmesi durumuyla sıkça karşılaşmaktadır. İdare sözleşme fesihlerinde kendisine tanınan takdir yetkisini bazen ölçülülük ilkesine aykırı bir şekilde kullanarak, personelin hak kaybına uğramasına ve mağdur olmasına sebebiyet vermektedir. Sözleşmesi hukuka aykırı şekilde feshedilen personel, idare tarafından tesis edilen sözleşme feshinin iptali için idari yargıda “İPTAL DAVASI” açarak haklarını aramaktadırlar.
UZMAN ERBAŞ SÖZLEŞMESİ HANGİ HALLERDE FESHEDİLİR?
Hangi hallerde sözleşmenin fesih edileceği ise 3269 sayılı Uzman Erbaş Kanunu’nun “Başarı Gösteremeyenler Ve Ceza Alanlar” başlıklı 12. Maddesinde;
“- Sözleşmenin imzalanmasından sonra ilk beş aylık intibak dönemi içerisinde göreve intibak edemeyenler ile ayrılmak isteyenlerin sözleşmeleri feshedilerek, Türk Silâhlı Kuvvetleri ile ilişikleri kesilir. Peşin olarak ödenen aylık ve aylık ile birlikte ödenen diğer tüm özlük haklarının çalışılmayan günlere ait kısmı geri alınır.
– Görevde başarısız olanlarla, atandıkları kadro görev yerleri ile ilgili olarak üç ay ve daha uzun süreli bir kurs veya eğitime gönderilenlerden kurs veya eğitimde başarısız olan veya kendilerinden istifade edilemeyeceği anlaşılan uzman erbaşların, barışta sözleşme sürelerine bakılmaksızın Türk Silâhlı Kuvvetleri ile ilişikleri kesilir. Bunlar, yedekte er kaynağına alınırlar.
– Görevde başarısız olma, intibak edememe ve kendilerinden istifade edilememe hâlleri ve bunlara yapılacak işlemler, çıkarılacak yönetmelikte düzenlenir.
Ayrıca;
a) Almış oldukları sicile göre kademe ilerlemesi yapamayanların,
b) (Değişik birinci cümle: 22/1/2015 – 6586/78 md.) Verilen ceza, ertelense, seçenek yaptırımlara çevrilse, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilse veya affa uğrasa dahi;
1) Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlar ile basit ve nitelikli zimmet, irtikâp, iftira, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, yalan yere tanıklık, yalan yere yemin, cürüm tasniî, ırza geçmek, sarkıntılık, kız, kadın veya erkek kaçırmak, fuhşiyata tahrik, gayri tabiî mukarenet, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyeti kırıcı suçlar ile istimal ve istihlâk kaçakçılığı hariç kaçakçılık, resmî ihale ve alım ve satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, firar, amir veya üste fiilen taarruz, emre itaatsizlikte ısrar, üste hakaret, mukavemet, fesat, isyan suçlarından dolayı mahkûm olanların,
2) Askerî Ceza Kanununun 148 inci maddesinde yazılı suçlardan mahkûm olanların,
c) Taksirli suçlar hariç olmak üzere diğer suçlardan adlî veya askerî mahkemeler tarafından otuz günden daha fazla süreli hürriyeti bağlayıcı bir ceza ile mahkûm olanların,
ç) Taksirli suçlar nedeniyle altı ay veya daha fazla süre ile hürriyeti bağlayıcı bir cezaya mahkûm olanların,
d) (Değişik: 31/1/2013-6413/45 md.) Son olarak verilen de dahil olmak üzere, kararın kesinleştiği tarihten itibaren geriye doğru son bir yıl içinde toplamda otuz gün ve daha fazla oda hapsi veya hizmet yerini terk etmeme cezasına mahkûm olanların veya en son aldığı disiplin cezasından geriye doğru son bir yıl içinde en az iki disiplin amirinden toplam sekiz defa veya daha fazla disiplin cezası alanların,
e) Yabancı uyruklu kişilerle evlenenlerden; bu evlilikleri, ilgili yönetmelikte belirtilen esaslar dahilinde Genelkurmay Başkanlığı tarafından uygun görülmeyenlerin,
f) Çeşitli nedenlerle Türk vatandaşlığını kaybedenlerin veya Türk vatandaşlığından çıkartılanların, Sözleşmeleri feshedilmek suretiyle Türk Silâhlı Kuvvetleri ile ilişikleri kesilir.
– Her ne sebeple olursa olsun, sözleşmesi feshedilerek Türk Silâhlı Kuvvetleri ile ilişiği kesilen uzman erbaşlar, tekrar Türk Silâhlı Kuvvetlerine alınmazlar.” şeklinde düzenlenmiştir.
Bu maddenin 4. fıkrasının b bendinde 22.01.2015 tarihinde önemli bir değişiklik yapılarak, bu düzenlemeden sonra bazı suçların personel tarafından işlenmesi halinde, yargılamayı yapan yerel mahkemece personel hakkında verilen ceza ertelense, seçenek yaptırımlara çevrilse, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilse veya affa uğrasa dahi, idarece sözleşmenin feshedileceği açıkça belirtilmiştir.
Ancak idare bu maddenin 4. fıkrasının b-1 bendinde belirtilen sınırlı sayıdaki suçları genişleterek, hukuka aykırı bir şekilde uzman erbaşların sözleşmelerini feshedebilmektedir.Dolayısyla bu süreçte idari yargı mahkemelerinde iyi bir idare avukatına vekalet vererek, iptal davası açmanız önemle tavsiye edilir.
Sözleşmenin fesih nedeni olarak en çok belirtilen diğer neden ise “PERSONELDEN İSTİFADE EDEMEME”dir.
İstifade edememe şartları ise – Uzman Erbaş Yönetmeliği’nin “Görevde Başarısız Olma, Kendilerinden İstifade Edilmeme Halleri ve Sözleşmenin Feshedilmesi Sebepleri” başlıklı 13.madesinde;
“Görevde başarısız olanlar ile kendisinden istifade edilemeyeceği (atış, spor, eğitim, operasyon ve istihdam edildikleri kadro görev yerlerinde ve davranışlarında askerlik mesleği değerlerini sergilemede, ikazlara rağmen istenen düzeye ulaşamayan ve aşırı derecede borçlananlardan bu durumu rapor, tutanak ve her türlü belge ile kanıtlananlar, mazeretsiz olarak bir sözleşme yılı içerisinde yedi gün ve daha uzun süre ile göreve gelmeyenler)anlaşılan, atandıkları kadro görev yerleri ile ilgili olarak üç ay ve daha uzun süreli bir kurs veya eğitime gönderilenlerden kurs veya eğitimde başarısız olan uzman erbaşların, barışta sözleşme sürelerine bakılmaksızın Türk Silahlı Kuvvetleri ile ilişikleri kesilir. Bunlar yedekte er kaynağına alınır.” şeklinde düzenlenerek istifade edilememe halleri sınırlı sayıda belirtilmiş olup, şekil şartı olarakta idarece personelin ikaz edilmesinin gerektiği yargı kararlarında da açık bir şekilde belirtilmiştir.
İdari merci daha öncede belirttiğimiz üzere kendisine tanınan bu geniş yetkiye dayanarak en basit bir olayda dahil personelden istifade edememe gerekçesine dayanarak personelin sözleşmesini feshedebilmekte veya sözleşmeyi yenilememektedir.
İdareye tanınan takdir yetkisi, idarenin keyfi davranması anlamına gelmemektedir. İdare bu takdir yetkisini kullanırken mevzuatın koyduğu sınırlar içinde kalmalı ve anayasal hakları ihlal etmemelidir. Bu yetkiyi yasanın öngördüğü amaçtan başka bir amaç için kullanmamalı, hakkaniyet gözetmelidir.
SÖZLEŞMESİ FESHEDİLEN UZMAN ERBAŞ NE YAPMALIDIR ?
Sözleşmesi feshedilen uzman erbaş, idarece işlemin tesis edilip kendisine tebliğ edildiği andan itibaren 60 gün içerisinde yürütme durdurma istemiyle idari yargıda iptal davası açmalıdır. Bu süre hak düşürücü süredir, süresi içerisinde başvurulmadığı takdirde hak kaybı yaşanacaktır.
İptal davaları takibi zor, sürelerin önem arz ettiği dava türüdür. Bu nedenle askeri mevzuatlarda ve idare hukukunda uzman iyi bir avukattan hukuki destek alarak bu süreci yürütmeniz gerekmektedir.
